Eskişehir’in Seyitgazi ilçesindeki Yenikent Mahallesi yakınlarındaki Küllüoba Höyüğü’nde yürütülen kazılar, arkeolojide yeni bir döneme işaret eden buluntular ortaya çıkardı. Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün izniyle sürdürülen çalışmalarda gün yüzüne çıkarılan yaklaşık beşbin yıllık ekmek kalıntısı “Küllüoba Ekmeği” adıyla Uluslararası Müzeler Haftası kapsamında Eskişehir Eti Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmişti. Kazı Başkanı Prof. Dr. Murat Türkteki, bu keşfin bölgenin Erken Tunç Çağına (MÖ 3200-1950) ait olmasıyla tarihsel anlamını pekiştirdiğini belirtti.
Arkeologlar, höyüğün buluntularına ek olarak, pithos adı verilen devasa mezar kaplarının üzerindeki kabartmalardan da yeni veriler elde etti. G61 numaralı pithos’un üzerindeki motifler, mezarın içindeki çocukla anne arasındaki bağı simgeleyen bir tasvir olarak yorumlandı. Prof. Dr. Türkteki bu motifin yalnızca bireysel bir ifade değil, toplumsal yas pratiklerine işaret eden bir ikon olduğuna dikkat çekti.
Pithos mezarları, Antik Çağ’da tarla ve ev sanatında sıkça karşımıza çıkan, ölü gömme ritüellerinin önemli parçası olarak biliniyor. Küllüoba ile benzerlikler gösteren örnekler Anadolu’nun farklı yerleşimlerinde de görüldü; fakat burada eksik parmaklı el motifinin mezar bağlamında kayıt altına alınması, Anadolu arkeoloji literatüründe ilk kez bu ölçekte ve bu düzeyde belgelenmiş oluyor.
Çalışmaların bir diğer önemli yönü, depas amphikypellon adı verilen kap içinde tespit edilen salisilik asit kalıntılarıyla da ilgilidir. İlk Tunç Çağına ait bu bulgu, günümüzde aspirinlerin temel maddesi olan salisilik asidin arkeolojik olarak da kanıtlandığı en erken örneklerden biri olarak kabul ediliyor. Türkteki, “Bu bulgu, dönemin bitkisel ağrı kesicilerini bilgili biçimde kullandığını gösteriyor” ifadelerini paylaştı.
Doğal söğüt ve kavak kabuklarında bulunan salisilik asidin, agrı, ateş ve doğum sancılarını hafifletmek için Antik Çağ’da kaynatılarak veya çiğnenerek kullanıldığı biliniyor. Ayrıca Dani Kabilesi gibi kültürlerde yas sırasında parmakların kesilmesi gibi ritüellerin varlığına dair benzer örnekler de göstermiştir. Türkteki şu değerlendirmeyi aktardı: “Mezar içindeki çocukla ilişkilendirilen eksik parmaklı el motifi, annenin acısını simgeliyor; bu motif, ana–çocuk bağını ve yasın dramatik ifadesini pithos gövdesine taşıyor.”
Eksik parmaklı el motifi Anadolu’da çeşitli dönemlerde ve farklı yerleşimlerde görülebilse de, Küllüoba’daki buluntu mezarın bağlamında belgelenmesi, bu tür simgelerin dönemin inanç ve ritüellerini anlamada ne kadar değerli olduğunun altını çiziyor. Türkteki ayrıca, bu motifin yalnızca bir kayıp ifadesi olmadığını; doğurganlık, koruma ve yeniden doğuş gibi kavramlarla da ilişkilendirildiğini vurguladı.
Mezarda bulunan bu sembollerin yanında, Küllüoba’da gerçekleştirilen çalışmalar, bölgenin Batı Anadolu’da erken yerleşim dışı mezarlıklar arasında en geniş alanı kapsayan ve en eski kayıtlı örneklerden biri olarak öne çıkıyor. Bugüne dek bölgede çıkarılan yaklaşık 160 iskeletin yalnızca dörtü üzerinde radyokarbon analizi yapılabildi; analiz sonuçları mezarların M.Ö. 3200-2900 yıllarına tarihlendiğini gösteriyor. Bu bulgular, pithos mezarın yaklaşık 5000 yıl önceki ölü gömme geleneklerine dair somut kanıt sunuyor.
Salisi isimli asidin arkeolojik kanıtı olarak kabul edilen bu bulgu, arkeoloji literatürüne önemli bir katkı sağlayacak nitelikte. Türkteki, “Bu kapsamda, ilk Tunç Çağı toplumlarının bitkisel ağrı kesicileri kullandığını ve bu amaçla ritüel veya tedavi amaçlı bazı bitkileri benimsediklerini” belirtti. Dani Kabilesi örnekleriyle desteklenen bu açıklamalar, yas ve ölüm ritüellerinin materyal kültürüyle nasıl bütünleştiğini gösteriyor.
News
